Jak magnez wpływa na mięśnie i naczynia krwionośne?

Magnez jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowej pracy mięśni i układu sercowo-naczyniowego. To jeden z najważniejszych, zaraz po potasie, elektrolitów w ludzkim organizmie¹. Dowiedz się, jak wpływa magnez na mięśnie i naczynia krwionośne. Poznaj przyczyny i konsekwencje niedoboru tego pierwiastka.

Magnez – definicja i funkcje

Magnez (Mg²⁺) to jeden z najważniejszych kationów wewnątrzkomórkowych, obecny głównie w kościach, mięśniach i tkankach miękkich. Pełni rolę kofaktora około 600 enzymów, uczestnicząc w przemianach białek, tłuszczów i węglowodanów. Bierze udział w syntezie ATP, czyli głównego nośnika energii w komórkach, a także stabilizuje błony komórkowe i materiał genetyczny. Reguluje gospodarkę mineralną – m.in. równowagę sodu, potasu i wapnia – oraz wpływa na przewodnictwo nerwowe, termoregulację i mineralizację kości¹.

Jak wpływa magnez na mięśnie i naczynia krwionośne?

Funkcjonowanie układu krwionośnego i skurcze mięśni są ściśle związane z prawidłową gospodarką magnezową.

Skurcze mięśni a magnez

Jony magnezu uczestniczą w regulacji skurczu mięśni, ponieważ są naturalnymi antagonistami wapnia. Równowaga między tymi pierwiastkami wpływa na prawidłowe przewodnictwo nerwowo-mięśniowe i pracę włókien mięśniowych. Na skutek niewystarczającej podaży magnezu może dojść do nadmiernego napływu jonów wapnia do komórek. To z kolei powoduje zwiększenie się pobudliwości nerwowo-mięśniowej, która objawia się m.in. drżeniem i skurczem mięśni¹.

Wpływ magnezu na układ sercowo-naczyniowy

Podobny mechanizm dotyczy układu sercowo-naczyniowego. Magnez jako antagonista wapnia reguluje przewodnictwo w mięśniu sercowym oraz wykazuje aktywność przeciwarytmiczną i kardioprotekcyjną. Niski poziom Mg²⁺ wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju nadciśnienia tętniczego, m.in. poprzez nadmierne obkurczanie naczyń, nasilanie syntezy substancji zwężających naczynia oraz osłabienie produkcji tlenku azotu, który odpowiada za ich rozkurcz^1,2.

Magnez w diecie – zapotrzebowanie i wchłanianie

Zalecane dzienne spożycie (RDA) magnezu zależy od wieku i płci. Dla dorosłych mężczyzn wynosi 400-420 mg, a dla kobiet 310-320 mg¹. Utrzymanie prawidłowego poziomu magnezu w organizmie zależy zarówno od podaży w diecie, jak i od jego wchłaniania w przewodzie pokarmowym. Najwięcej magnezu wchłania się w jelicie cienkim, częściowo także w jelicie grubym. Efektywność tego procesu waha się od 25 do 75%. Rozbieżność wynika z faktu, że organizm zwiększa przyswajanie magnezu, gdy poziom tego pierwiastka spada, a ogranicza, kiedy zapasy są wystarczające. Z kolei nerki kontrolują wydalanie, zatrzymując większość filtrowanego magnezu i wydalając jedynie kilka procent³.

Jakie są objawy niedoboru magnezu?

Zbyt mała ilość magnezu w organizmie może nie dawać o sobie znać w ogóle – szczególnie na początku. Zdarza się jednak, że pojawiają się nieswoiste symptomy, które obejmują^2,3:

• wypadanie włosów oraz łamliwość paznokci;
• utratę apetytu,
• letarg,
• nudności i wymioty,
• zmęczenie i osłabienie.

Niedobór magnezu – objawy mięśniowe

Ponieważ magnez jest niezbędny do prawidłowej pracy nerwów i mięśni, jego niedobór może prowadzić do niepożądanych zaburzeń ze strony tych układów. Deficyt objawia się wówczas drżeniem i mrowieniem kończyn, powiek i warg oraz skurczami podudzi^2,3.

Konsekwencje niedoboru magnezu dla układu sercowo-naczyniowego

Niedostateczna ilość magnezu w organizmie nie zawsze daje jednoznaczne objawy, jednak często wpływa na układ sercowo-naczyniowy. Jednym z najczęstszych powikłań są zaburzenia rytmu serca – od arytmii komorowych, przez migotanie przedsionków, aż po cięższe postacie, np. częstoskurcze. Niedobór tego pierwiastka sprzyja rozwojowi nadciśnienia tętniczego i może prowokować skurcze tętnic wieńcowych, które objawiają się bólem w klatce piersiowej^2,3.

Jakie są przyczyny niedoboru magnezu?

Niedobór magnezu może mieć wiele przyczyn, a jego źródło często wiąże się z codzienną dietą i stylem życia.

Jednym z głównych czynników jest zbyt mała zawartość magnezu w pożywieniu, spowodowana zmianami w rolnictwie, niewłaściwym nawożeniem gleby oraz przetwarzaniem i konserwowaniem żywności².

Inną przyczyną są zaburzenia wchłaniania magnezu. Bywają związane z dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego (np. celiakią, zespołem krótkiego jelita czy stanami zapalnymi jelit), a także stosowaniem diety bogatej w tłuszcze, błonnik czy fityniany¹. Czynnikiem sprzyjającym niedoborowi jest też nadmierna utrata tego pierwiastka, do której dochodzi pod wpływem m.in. stosowania niektórych leków (diuretyków, środków przeczyszczających, antybiotyków, cytostatyków czy leków psychotropowych) oraz nadmiernego spożycia alkoholu i kawy. Deficyt może pojawić się w okresach zwiększonego zapotrzebowania organizmu, np. w ciąży, podczas karmienia piersią czy w stanach przewlekłego stresu^1,2.

Poznaj naturalne źródła magnezu

Źródła pokarmowe magnezu są zróżnicowane. Najwięcej tego pierwiastka dostarczają produkty roślinne bogate w chlorofil, czyli zielone warzywa liściaste (np. szpinak czy jarmuż). Uzupełnieniem są orzechy, pestki, nasiona oraz produkty pełnoziarniste, które zachowują bogatą w minerały łuskę i zarodek. Woda pitna może pokryć nawet około 10% dziennego zapotrzebowania – w zależności od składu mineralnego. Magnez obecny jest także w roślinach strączkowych, owocach, rybach i mięsie, choć w mniejszych ilościach².

Pamiętaj, że procesy technologiczne przetwarzania żywności, np. oczyszczanie zbóż, wpływają na obniżenie zawartości tego pierwiastka w żywności².

Jak wygląda leczenie niedoboru magnezu?

Leczenie stwierdzonego przez lekarza niedoboru magnezu polega przede wszystkim na właściwej suplementacji doustnej. Najczęściej rekomendowane są produkty lecznicze. Wybór konkretnego preparatu dokonuje lekarz, uwzględniając stan zdrowia, funkcjonowanie przewodu pokarmowego oraz występowanie ewentualnych chorób współistniejących. Najlepiej przyswajalne są sole organiczne magnezu, np. cytrynian lub asparaginian. Leczenie powinno być systematyczne i zwykle jest długotrwałe – jego celem jest nie tylko uzupełnienie niedoboru, ale także zapobieganie jego ponownemu wystąpieniu¹.

Najczęściej zadawane pytania

1. Jakie są główne czynniki ryzyka niedoboru magnezu?

Najważniejsze czynniki ryzyka to niewłaściwa dieta, uboga w produkty bogate w magnez, zaburzenia wchłaniania oraz zwiększona utrata tego pierwiastka, spowodowana nadmiernym spożyciem alkoholu, kawy czy stosowaniem niektórych leków. Na niedobór magnezu szczególnie narażone są osoby zmagające się z przewlekłym stresem, kobiety w ciąży i karmiące piersią, intensywnie trenujące lub będące na etapie intensywnego wzrostu¹.

2. Jak działa magnez na mięśnie i naczynia krwionośne?

Magnez, jako naturalny antagonista wapnia, kontroluje przepływ tego pierwiastka do komórek. Przyczynia się do prawidłowego skurczu i rozkurczu mięśni – w tym serca. Pomaga w rozkurczu naczyń krwionośnych, zapobiegając ich zwężaniu i sprzyja utrzymaniu prawidłowego ciśnieniu krwi^1,2.

3. Jakie są główne objawy niedoboru magnezu?

Niedobór magnezu może nie dawać symptomów lub objawiać się w różnorodny sposób. Od niespecyficznych symptomów, jak zmęczenie, osłabienie, nudności i wypadanie włosów, po bardziej charakterystyczne dla układu mięśniowo-nerwowego – drżenie powiek i kończyn, oraz bolesne skurcze mięśni (zwłaszcza łydek)^1-3.

Źródła

1. Jędrzejek, M., Mastalerz-Migas, A., Bieńkowski, P., Cichy, W., Matusiewicz, H., Szymański, F. M., & Woroń, J. (2021). Stosowanie preparatów magnezu w praktyce lekarza rodzinnego. Lekarz POZ, 7(2).
2. Iskra, M., Krasińska, B., & Tykarski, A. (2013). Magnez—rola fizjologiczna, znaczenie kliniczne niedoboru w nadciśnieniu tętniczym i jego powikłaniach oraz możliwości uzupełniania w organizmie człowieka. Arterial Hypertension, 17(6), 447-459.
3. Gröber, U., Schmidt, J., & Kisters, K. (2015). Magnesium in Prevention and Therapy. Nutrients, 7(9), 8199-8226. https://doi.org/10.3390/nu7095388