Potas jest niezbędny do prawidłowej pracy serca, mięśni, układu nerwowego i utrzymania odpowiedniego ciśnienia krwi. Chociaż łagodne obniżenie poziomu potasu zwykle nie daje żadnych objawów, umiarkowana i ciężka hipokaliemia może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych. Dowiedz się, jak rozpoznać niedobór potasu i co zrobić, by zadbać o odpowiedni poziom tego cennego pierwiastka w organizmie.
Czym jest potas i jak wpływa na organizm?
Potas to jeden z najważniejszych elektrolitów – jonów charakteryzujących się ładunkiem elektrycznym. Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Pierwiastek ten jest dostarczany wraz z dietą – pochodzi głównie z warzyw, owoców, orzechów i roślin strączkowych, a jego poziom w organizmie kontrolują nerki1,2.
Występuje głównie wewnątrz komórek, a jego odpowiednie stężenie warunkuje pracę układu nerwowego, mięśni – w tym serca – oraz utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi. Pierwiastek ten bierze udział w przewodzeniu impulsów nerwowych, kontroluje skurcze mięśni i reguluje gospodarkę wodno-elektrolitową oraz równowagę kwasowo-zasadową.
Czytaj również „Potas – jego rola w organizmie człowieka„
Co oznacza niski poziom potasu?
Prawidłowe stężenie potasu we krwi powinno mieścić się w zakresie 3,8–5,5 mmol/l. Niski poziom potasu we krwi, określany jako hipokaliemia, to stężenie niższe od tych rekomendowanych wartości. Może być wynikiem nadmiernej utraty tego pierwiastka z organizmu – na przykład w wyniku intensywnego pocenia się, przyjmowania leków moczopędnych lub przewlekłej biegunki. Do niedoboru potasu może także dojść przy niewystarczającej podaży w diecie3.
Ile potasu potrzebuje Twój organizm?
Dzienne zapotrzebowanie na potas dla osób dorosłych wynosi 3500 mg – niezależnie od płci czy wieku, a nawet ciąży (w przypadku kobiet). Wzrasta ono u matek karmiących do 4000 mg dziennie, ponieważ część potasu jest wydzielana z mlekiem2. Pamiętaj jednak, że zapotrzebowanie na ten pierwiastek może wzrosnąć w określonych warunkach środowiskowych i fizjologicznych.
Większe straty potasu obserwuje się podczas przebywania w wysokiej temperaturze oraz przy intensywnej aktywności fizycznej – w takich sytuacjach organizm wydala więcej potasu z potem. Podobny efekt wykazują leki moczopędne. Zwiększone zapotrzebowanie może również wystąpić u osób spożywających dużo sodu (np. w diecie bogatej w sól kuchenną)3.
Co powoduje niedobór potasu?
Niedobór potasu (hipokaliemia) najczęściej wynika z nadmiernej utraty tego pierwiastka z organizmu oraz – rzadziej – z niedostatecznej podaży w diecie. Główne drogi wydalania potasu obejmują nerki (z moczem) i przewód pokarmowy.
- Utrata przez nerki – bywa spowodowana lekami moczopędnymi, zaburzeniami hormonalnymi (np. nadczynnością tarczycy, nadnerczy), chorobami nerek (np. kwasicą cewkową) lub niektórymi lekami i toksynami.
- Utrata przez przewód pokarmowy – najczęściej jest konsekwencją biegunek, wymiotów, nadużywania środków przeczyszczających lub problemów takich jak przetoki jelitowe czy niektóre nowotwory.
Potas może „uciekać” z organizmu także przez skórę, np. w wyniku obfitego pocenia się lub poparzeń. Niewystarczająca podaż w diecie, natomiast, dotyczy głównie osób przewlekle niedożywionych (np. z jadłowstrętem psychicznym, alkoholizmem)1.
Jak rozpoznać niedobór potasu?
Kiedy poziom potasu w organizmie jest tylko nieznacznie obniżony, możesz nie odczuwać żadnych dolegliwości. Objawy niedoboru potasu, czyli hipokaliemii, zazwyczaj pojawiają się dopiero w sytuacji, gdy jego stężenie spada poniżej 3,1 mmol/l1. Wówczas organizm zaczyna wysyłać sygnały, które powinny skłonić Cię do wizyty u lekarza. Mogą one obejmować:
- ogólne osłabienie,
- uciążliwe zaparcia,
- kurcze mięśni,
- kołatanie serca (odczuwalny nierówny rytm).
Intensywność i tempo, w jakim rozwijają się symptomy, zależą ściśle od tego, jak szybko i jak bardzo obniża się poziom potasu.
Nagły i gwałtowny spadek może prowadzić do poważniejszych konsekwencji. W takich przypadkach istnieje ryzyko wystąpienia groźnych zaburzeń rytmu serca, a także znacznego osłabienia siły mięśniowej. Zaparcia mogą się nasilić, a osłabienie mięśni pęcherza moczowego może prowadzić nawet do zatrzymania moczu. Niedobór potasu może również wpływać na układ nerwowy, objawiając się zaburzeniami neurologicznymi, takimi jak parestezje (czyli pieczenie, mrowienie, drętwienie), nadpobudliwość nerwowa, a nawet apatia1.
Co zrobić, gdy zauważysz objawy niedoboru potasu?
W przypadku pojawienia się objawów niedoboru potasu najważniejsze jest szybkie działanie. Już przy początkowych symptomach, szczególnie gdy jesteś w grupie ryzyka, zgłoś się do lekarza POZ lub na SOR. Najpewniej zostanie wykonane badanie poziomu elektrolitów we krwi, w tym stężenia potasu. Na podstawie wyników badań można ustalić przyczynę i podjąć bezpieczne leczenie. Jeśli objawy są silne – np. występuje osłabienie mięśni, trudności z oddychaniem lub silne zaburzenia rytmu serca – konieczne jest natychmiastowe wezwanie pogotowia1.
Jak uzupełnić potas w organizmie?
Aby zminimalizować ryzyko hipokaliemii, zadbaj o codzienną, dobrze zbilansowaną dietę. Najlepszym źródłem potasu są naturalne produkty spożywcze, takie jak suszone owoce, orzechy i nasiona, kakao i czekolada, nasiona roślin strączkowych oraz świeże warzywa i owoce2. W Polsce głównym źródłem potasu są ziemniaki3. Przy większym zapotrzebowaniu zazwyczaj konieczne jest dodatkowe uzupełnienie potasu, poprzez przyjmowanie – zgodnie z zaleceniami lekarza – produktów leczniczych z tym pierwiastkiem. Ważna jest również regularna kontrola poziomu potasu we krwi1.
FAQ – Najczęściej zadawane pytania
Jakie są główne objawy niedoboru potasu?
Łagodny niedobór potasu często nie daje objawów. Kiedy stężenie spada poniżej 3,1 mmol/l, możesz odczuwać ogólne osłabienie, zaparcia, kurcze mięśni i kołatanie serca. W cięższych przypadkach istnieje ryzyko groźnych zaburzeń rytmu serca czy osłabienia pracy mięśni.
Jakie są główne przyczyny niedoboru potasu?
Niedobór potasu najczęściej wynika z nadmiernej utraty tego pierwiastka przez nerki (np. z powodu leków moczopędnych) lub przewód pokarmowy (np. biegunki, wymioty). Może też być efektem intensywnego pocenia się lub niewystarczającej ilości potasu w diecie.
Co zrobić, gdy podejrzewam u siebie niedobór potasu?
Jeśli zauważysz objawy niedoboru potasu, skonsultuj się z lekarzem, który zleci badanie poziomu elektrolitów we krwi. W przypadku silnych objawów, takich jak osłabienie mięśni czy trudności z oddychaniem, natychmiast wezwij pogotowie.
Źródła:
- Drabczyk R., Niedobór potasu (hipokaliemia): przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/175881,niedobor-potasu-hipokaliemia-przyczyny-objawy-i-leczenie [Dostęp online: 11.06.2025]
- Wnęk D., Potas – rola w organizmie, wpływ na zdrowie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/73851,potas-rola-w-organizmie-wplyw-na-zdrowie [Dostęp online: 11.06.2025]
- Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Vol. 83, Warszawa, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020, https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf