Potas – jaka jest norma i co mówi o Twoim zdrowiu?

Potas jest niezbędny dla zachowania zdrowia i prawidłowego funkcjonowania wielu układów. Jego zadania wykraczają daleko poza utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej, ponieważ wpływa na pracę serca, mięśni, układu nerwowego i ciśnienie krwi¹. Dowiedz się, co oznacza za niski poziom potasu, jak sprawdzić jego stężenie oraz kiedy warto skonsultować się z lekarzem.

Czym jest potas?

Potas to jeden z najważniejszych elektrolitów w organizmie człowieka. Jest głównym kationem przestrzeni śródkomórkowej. Oznacza to, że występuje w największym stężeniu wewnątrz komórek, w przeciwieństwie np. do sodu, który jest dominującym kationem w płynie pozakomórkowym. Nawet niewielka hipokaliemia (czyli zbyt niski poziom potasu we krwi) może świadczyć o znacznym zubożeniu ustroju w ten pierwiastek¹.

Potas, wraz z innymi elektrolitami, jest ściśle powiązany z gospodarką wodną organizmu, a ich równowaga jest niezbędna dla zachowania stałości objętości płynów wewnątrz- i pozakomórkowych oraz ciśnienia osmotycznego².

Jakie funkcje ma potas?

Potas pełni szereg ważnych funkcji w organizmie i wpływa na pracę niemal każdego układu. Jest odpowiedzialny za prawidłową pracę mięśni, w tym mięśnia sercowego oraz za regulację ciśnienia tętniczego krwi. Jego odpowiednie stężenie jest niezbędne dla funkcjonowania układu nerwowego i mięśniowego, w tym dla prawidłowego rytmu serca. Uczestniczy bowiem w utrzymaniu prawidłowego potencjału komórek do przewodzenia impulsów nerwowych i kurczliwości mięśni^1,2.

Czytaj więcej „Potas – jego rola w organizmie człowieka„

Potas – norma i zalecane spożycie

Prawidłowe stężenie potasu we krwi (w surowicy) mieści się zazwyczaj w przedziale od 3,5 do 5,2 mmol/l³.

Zapotrzebowanie na potas różni się w zależności od wieku i stanu fizjologicznego. Dla dorosłych zalecane dzienne spożycie potasu wynosi 3500 mg – zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn. Wyjątek stanowią kobiety karmiące, które potrzebują nieco więcej tego pierwiastka – zalecane spożycie sięga 4000 mg na dobę².

Czy można sprawdzić poziom potasu we krwi?

Poziom potasu we krwi można sprawdzić za pomocą prostego badania laboratoryjnego. Oznaczenie stężenia potasu w surowicy krwi pozwala ocenić, czy poziom tego elektrolitu mieści się w normach. Badanie to jest często wykonywane w przypadku podejrzenia zaburzeń elektrolitowych, zwłaszcza przy objawach takich jak osłabienie mięśni, kurcze, czy zaburzenia rytmu serca^1,3.

Co oznacza za niski poziom potasu dla zdrowia?

Zbyt niski poziom potasu we krwi, czyli hipokaliemia, jest bardzo często spotykanym zaburzeniem. Stanowi konsekwencję znacznego zubożenia ustroju w potas, nawet jeśli stężenie w surowicy jest tylko nieznacznie obniżone. Wyróżnia się następujące stopnie hipokaliemii³:

• łagodna hipokaliemia – stężenie potasu w surowicy krwi wynosi od 3,1 do 3,5 mmol/l;
• umiarkowana hipokaliemia – poziom potasu mieści się w zakresie od 2,5 do 3,0 mmol/l;
• ciężka hipokaliemia – stężenie potasu spada poniżej 2,5 mmol/l.

Hipokaliemia może prowadzić do licznych dolegliwości i poważnych konsekwencji zdrowotnych¹.

Jak objawia się niedobór i kiedy zrobić badanie poziomu potasu?

Objawy niedoboru potasu mogą być zróżnicowane w zależności od stopnia hipokaliemii. Jej łagodna postać zazwyczaj nie powoduje żadnych dolegliwości, jednak stężenie potasu mniejsze niż 3,1 mmol/l może powodować^1,3:

• osłabienie mięśni;
• kurcze mięśniowe;
• zaburzenia rytmu serca (arytmie);
• problemy z układem pokarmowym, takie jak zaparcia lub niedrożność jelit;
• zwiększone wydalanie moczu (poliuria) i wzmożone pragnienie;
• w ciężkich przypadkach – rabdomiolizę (rozpad mięśni szkieletowych).

W przypadku wystąpienia objawów ciężkiej hipokaliemii, należy niezwłocznie wezwać pogotowie. Wskazaniem do zgłoszenia się do lekarza POZ i oznaczenia poziomu potasu jest pojawienie się już wczesnych objawów, a także wysokie prawdopodobieństwo niedoboru tego pierwiastka (np. z powodu występowania czynników ryzyka)³.

Czytaj więcej „Niedobór potasu – objawy i skutki„

Jakie są przyczyny niedoboru potasu w organizmie?

Niedobór potasu, czyli hipokaliemia, najczęściej jest konsekwencją nadmiernej utraty tego elektrolitu z organizmu przez nerki lub przewód pokarmowy. Jedną z głównych przyczyn jest stosowanie leków moczopędnych, zwłaszcza u osób z nadciśnieniem tętniczym lub niewydolnością serca. Do znaczących strat potasu mogą również prowadzić zaburzenia hormonalne, takie jak hiperaldosteronizm czy niektóre choroby nerek.

Obniżone stężenie potasu we krwi często wynika z przewlekłych biegunek, uporczywych wymiotów lub nadużywania środków przeczyszczających. Pamiętaj, że potasu może ubywać także przez skórę, na przykład w wyniku intensywnego pocenia się lub w przypadku rozległych oparzeń. Rzadszym powodem hipokaliemii są niedobory dietetyczne, np. w przebiegu anoreksji czy alkoholizmu³.

Jakie produkty mają dużo potasu?

Potas występuje w wielu produktach, dlatego jadłospis osoby, która chce zadbać o jego odpowiednią podaż, może być bardzo zróżnicowany. Bogatym źródłem potasu w diecie są warzywa i owoce, zwłaszcza pomidory, ziemniaki, banany, awokado i suszone morele. Duże ilości potasu zawierają także rośliny strączkowe, orzechy, nasiona, pełnoziarniste produkty zbożowe, kakao i czekolada^2,3. 

Pamiętaj, że w sytuacjach nagłych, (np. ciężkiej hipokaliemii), sama dieta nie wystarczy i niezbędne może się okazać leczenie farmakologiczne pod okiem lekarza.

Jak uzupełnić szybko potas?

W przypadku niedoboru potasu uzupełnianie tego pierwiastka powinno odbywać się pod kontrolą lekarza, szczególnie przy znacznym deficycie lub obecności objawów. Specjalista może zlecić suplementację doustną potasem, na przykład w postaci tabletek zarejestrowanych jako produkty lecznicze.

Niedobór potasu często jest skorelowany ze zbyt małą ilością magnezu, dlatego lekarz może zlecić oznaczenie również tego pierwiastka. Gdy niedobór magnezu zostanie potwierdzony, ważne jest jego równoległe uzupełnianie^1,3.

W przypadku hipokaliemii ostrej, zwłaszcza zagrażającej życiu, konieczne może się okazać dożylne podanie potasu. Decyzja o sposobie i tempie uzupełniania potasu zawsze należy do lekarza, który oceni stan zdrowia i – przede wszystkim – przyczynę niedoboru¹.

Najczęściej zadawane pytania

Jaka jest norma potasu we krwi?

Prawidłowe stężenie potasu w surowicy krwi mieści się zazwyczaj w przedziale od 3,5 do 5,2 mmol/l. Wartości te mogą nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium³.

Jakie są główne objawy niedoboru potasu (hipokaliemii)?

Niedobór potasu może objawiać się osłabieniem i kurczami mięśniowymi, zaburzeniami rytmu serca (arytmiami), problemami z układem pokarmowym (np. zaparciami), zwiększonym wydalaniem moczu i wzmożonym pragnieniem^1,3.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza z powodu niskiego potasu?

W przypadku wystąpienia objawów ciężkiej hipokaliemii należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe. Jeśli pojawią się wczesne objawy niedoboru potasu u osoby z czynnikami ryzyka (np. przyjmującej leki moczopędne, cierpiącej na biegunki), wskazane jest pilne zgłoszenie się do lekarza POZ lub na SOR w celu oznaczenia stężenia elektrolitów³.

Jakie produkty są bogate w potas?

Potas jest szeroko dostępny w wielu produktach spożywczych, zwłaszcza roślinnych. Do jego bogatych źródeł należą warzywa (np. pomidory, ziemniaki), owoce (np. banany, awokado, suszone morele), rośliny strączkowe, orzechy, nasiona, pełnoziarniste produkty zbożowe, a także kakao i czekolada^2,3.

Źródła:

1. Franek, E., & Kokot, F. (2006). Hipokaliemia. Choroby Serca i Naczyń, 3(4), 203-206.
2. Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Vol. 83, Warszawa, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020, s. 331-335
3. Drabczyk R., Niedobór potasu (hipokaliemia): przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/175881,niedobor-potasu-hipokaliemia-przyczyny-objawy-i-leczenie  [Dostęp online: 11.06.2025]