Strona główna Artykuły Produkty wypłukujące potas – dowiedz się, czego unikać?

Produkty wypłukujące potas – dowiedz się, czego unikać?

Potas to pierwiastek niezbędny dla organizmu, który przyczynia się do utrzymania prawidłowego funkcjonowania m.in. mięśni i serca1. Niestety istnieją pewne czynniki, które mogą przyczyniać się do niedoboru tego składnika w organizmie. Dowiedz się, jakie produkty sprzyjają nadmiernej utracie potasu i na czym polega ten mechanizm.

Potas i jego wpływ na funkcjonowanie organizmu

Potas jest jednym z głównych elektrolitów, czyli pierwiastków obdarzonych ładunkiem elektrycznym, które pomagają w przewodzeniu impulsów nerwowych i utrzymaniu równowagi wodno-elektrolitowej. Dzięki niemu organizm może kontrolować ciśnienie tętnicze, regulować pracę mięśni szkieletowych oraz serca, a także utrzymywać równowagę kwasowo-zasadową. Pierwiastek ten uczestniczy także w wielu reakcjach enzymatycznych i procesach związanych z syntezą białek1.

Konsekwencje niedoboru potasu

Prawidłowe stężenie potasu we krwi wynosi 3,8–5,5 mmol/l, a jego spadek może prowadzić do szeregu zaburzeń w organizmie. Niedobór potasu, czyli hipokaliemia, może prowadzić do:

  • wzrostu ciśnienia tętniczego,
  • osłabienia mięśni,
  • zaburzeń pracy serca i nerek,
  • utraty potasu z kości.

Ryzyko niedoboru tego pierwiastka wzrasta u osób przyjmujących leki moczopędne, przy wymiotach, biegunkach, intensywnym wysiłku lub w gorącym klimacie1.

Jakie są możliwe przyczyny niedoboru potasu?

Niedobór potasu najczęściej wynika ze zbyt małej ilości tego pierwiastka w diecie oraz nadmiernej jego utraty przez nerki, przewód pokarmowy lub skórę (intensywne pocenie, oparzenia). Potas może też „przesunąć się” z krwi do wnętrza komórek, co skutkuje zmniejszeniem jego stężenia w surowicy2.

Wchłanianie i wydalanie potasu

Aby lepiej zrozumieć proces „wypłukiwania” potasu, warto najpierw wyjaśnić farmakokinetykę – czyli losy tego pierwiastka w organizmie od momentu spożycia.

Wchłanianie potasu z pożywienia zachodzi głównie w górnym odcinku jelita cienkiego. Po absorpcji większość potasu (blisko 98%) znajduje się wewnątrz komórek, a jego nadmiar jest aktywnie usuwany z organizmu w celu utrzymania równowagi.

Główną drogą wydalania jest układ moczowy, który odpowiada za eliminację około 90% potasu. Proces ten zachodzi w nerkach – pierwiastek jest filtrowany w kłębuszkach, a następnie wydalany lub wchłaniany zwrotnie w zależności od potrzeb organizmu. Pozostałe 5-10% jest wydalane wraz z kałem (przez przewód pokarmowy), a niewielka ilość także z potem2.

Co wpływa na zwiększone wydalanie potasu z moczem?

Hipokaliemia może mieć różne przyczyny. Najczęściej wiąże się z niewystarczającą podażą tego pierwiastka w diecie lub jego nadmiernym wydalaniem przez nerki. Zwiększona utrata potasu z moczem ma z kolei związek z:

  • lekami moczopędnymi – tiazydami, lekami pętlowymi czy tiazydopodobnymi, stosowanymi m.in. w nadciśnieniu;
  • nadmiarem aldosteronu – hormon ten zwiększa wchłanianie sodu i wydzielanie potasu w cewkach nerkowych;
  • zwiększonym napływem sodu i wodorowęglanów do nefronów – nadmiar tych jonów powoduje wymianę z potasem, skutkując jego wydalaniem z moczem.

Produkty w codziennej diecie, które mogą przyczynić się do niedoboru potasu

Zwiększone wydalanie potasu z moczem, nazywane potocznie „wypłukiwaniem”, jest związane przede wszystkim ze wzrostem diurezy. W tym kontekście do produktów, które wpływają na nadmierną utratę potasu, należą przede wszystkim te o właściwościach moczopędnych2.

Niski poziom potasu może być również związany ze zwiększonym napływem sodu, a zatem do utraty tego pierwiastka może przyczynić się nadmierne spożycie soli i produktów solonych2. Zależność pomiędzy stężeniem sodu a potasu w organizmie jest niezwykle ważna. Jeżeli dieta jest bogata w sól, a jednocześnie uboga w potas, rośnie ryzyko dolegliwości sercowo-naczyniowych, np. nadciśnienia3.

Jak lukrecja wpływa na poziom potasu?

Lukrecja to popularny dodatek w wielu produktach – znajdziesz ją w cukierkach, gumach do żucia czy herbacie ziołowej. Jest składnikiem niektórych mieszanek ziołowych oraz powszechnie stosowana w kuchni włoskiej czy francuskiej, np. w sosach do makaronów, risotto, mięsa czy ryb. Choć wiele osób ceni ją za walory smakowe, regularne spożywanie lukrecji może obniżać poziom potasu we krwi.

Mechanizm jest prosty, choć biologicznie złożony. Lukrecja zawiera kwas glicyryzynowy, który w jelicie przekształca się w kwas glicyretynowy. Ten związek hamuje enzym odpowiedzialny za ochronę nerek przed nadmiarem kortyzolu. W efekcie kortyzol pobudza receptory do wzmożonego wydalania potasu z moczem.

Ryzyko spadku stężenia potasu jest szczególnie duże u osób spożywających produkty z lukrecją i jednocześnie przyjmujących leki moczopędne, np. tiazydowe czy pętlowe2.

Czy alkohol obniża poziom potasu?

Regularne spożywanie alkoholu, zwłaszcza w nadmiernych ilościach, może prowadzić do hipokaliemii, czyli obniżenia poziomu potasu we krwi. Na ten mechanizm wpływa kilka czynników:

  • po pierwsze, u osób nadużywających alkohol często występuje także niedobór składników odżywczych, a co za tym idzie – niewystarczająca podaż potasu.
  • po drugie, alkohol sprzyja utracie potasu poprzez przewód pokarmowy w wyniku wymiotów, biegunek, ogólnego niedożywienia, a także przez zwiększoną diurezę.
  • po trzecie, spożycie alkoholu i związany z nim zespół odstawienia mogą powodować przesunięcie potasu z krwi do wnętrza komórek, czyli transmineralizację.

Co więcej, u osób pijących alkohol często występuje także niedobór magnezu. Zaś hipomagnezemia jest jedną z przyczyn niedoboru potasu4.

Czy kawa wypłukuje potas?

Kawa i inne napoje zawierające kofeinę, np. herbata, napoje energetyczne czy cola, mogą obniżać poziom potasu we krwi, szczególnie jeśli są spożywane w nadmiernych ilościach. Przy umiarkowanym spożyciu efekt „wypłukania potasu” jest zwykle niewielki.

Mechanizm jest dwojaki. Kofeina ma właściwości moczopędne – zwiększa więc wydalanie potasu z moczem, a jednocześnie sprzyja przesunięciu potasu z krwi do wnętrza komórek5.

Transmineralizacja – przesunięcie potasu do komórek

Niedobór potasu może też wystąpić bez utraty całkowitej ilości potasu w organizmie. Mechanizm ten, zwany transmineralizacją, polega na przesunięciu potasu z krwi do wnętrza komórek. Stężenie potasu w surowicy spada, choć całkowita zawartość pierwiastka pozostaje prawidłowa. Proces ten może nasilać m.in. teofilina (występującą np. w zielonej herbacie), kofeina czy insulina6.

Utrata potasu a stres – jaki jest związek?

Przewlekły stres wpływa w niewielkim stopniu na gospodarkę wodno-elektrolitową poprzez wzmożone wydalanie moczu, wraz z którym tracony jest także potas. Jest to ściśle związane z wydzielaniem kortyzolu na skutek aktywacji osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, będącej następstwem reakcji stresowej7.

Najczęściej zadawane pytania

1. Jakie jest dzienne zapotrzebowanie na potas?

Zapotrzebowanie na potas dla dorosłych osób wynosi 3500 mg dziennie, zarówno dla mężczyzn, jak i kobiet. Kobiety karmiące piersią potrzebują go nieco więcej – około 4000 mg dziennie1.

2. Jakie są skutki niedoboru potasu?

Niedobór potasu (hipokaliemia) może prowadzić do osłabienia mięśni, zaparć, zaburzeń rytmu serca, problemów z nerkami, utraty potasu z kości i wzrostu ciśnienia tętniczego. Objawy zależą od stopnia niedoboru tego pierwiastka2.

3. Co powoduje spadek potasu w organizmie?

Przyczyny niedoboru potasu obejmują zbyt małą ilość pierwiastka w diecie, nadmierną utratę przez nerki, przewód pokarmowy lub skórę, a także przesunięcie potasu z krwi do wnętrza komórek. Ryzyko niedoboru zwiększają niektóre leki, choroby czy stany fizjologiczne (np. gorący klimat, intensywny wysiłek).

4. Jakie produkty mogą wypłukiwać potas?

Do substancji wpływających na spadek potasu należą środki moczopędne (np. niektóre leki), kofeina, alkohol, sól czy lukrecja.

Źródła:

  1. Wnęk D., Potas – rola w organizmie, wpływ na zdrowie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/73851,potas-rola-w-organizmie-wplyw-na-zdrowie [Dostęp online: 27.08.2025]
  2. Surma, S., & Adamczak, M. (2021). Zaburzenia gospodarki potasowej u chorych z 1. nadciśnieniem tętniczym. Choroby Serca i Naczyń, 18(1), 1-19.
  3. World Health organization (2013), WHO issues new guidance on dietary salt and potassium: https://www.who.int/news/item/31-01-2013-who-issues-new-guidance-on-dietary-salt-and-potassium [Dostęp online: 27.08.2025]
  4. Baj J, Flieger W, Teresiński G, Buszewicz G, Sitarz R, Forma A, Karakuła K, Maciejewski R (2020), Magnesium, Calcium, Potassium, Sodium, Phosphorus, Selenium, Zinc, and Chromium Levels in Alcohol Use Disorder: A Review. J Clin Med. 2020 Jun 18;9(6):1901. doi: 10.3390/jcm9061901. PMID: 32570709; PMCID: PMC7357092
  5. Han MJ, Kim SH, Shin JH, Hwang JH. Caffeine-induced hypokalemia: a case report. BMC Nephrol. 2021 Jul 9;22(1):260. doi: 10.1186/s12882-021-02465-0. PMID: 34243702; PMCID: PMC8272359.
  6. Franek, E., & Kokot, F. (2006). Hipokaliemia. Choroby Serca i Naczyń, 3(4), 203-206.
  7. Musiała, N., Hołyńska-Iwan, I., Olszewska-Słonina D., et al. (2018). Kortyzol – nadzór nad ustrojem w fizjologii i stresie. Diagn Lab., 54(1), 29-36. https://doi.org/10.5604/01.3001.0013.7553.